Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
De Rotem (Retama raetam, Hebreeuws רֶתֶם H7574) is een plant die behoort tot de bremfamilie.
Na Elia's heldhaftig optreden tegen de Baäl priesters van Achab, vlucht hij naar het zuiden richting Ber-Séba, waar hij zijn dienstknecht achterliet (1 Kon. 19:4ev.). Zelf niet zeker van zijn leven trok nog verder de Negev woestijn in. Waarna hij op een gegeven moment uitgeput in slaap valt onder een רתם rethem bremstruik. Waar hij in een depressieve bui zegt “Het is genoeg; neem nu HEERE, mijn ziel, want ik ben niet beter dan mijn vaderen”. In een gebied, waar noch bomen, noch rotswanden schaduw geven, neemt men graag een bladerloze Retam-struik voor lief (F.J. Bruijel, Tijden en Jaren, p. 125 “Zo doen ook heden ten dage de Arabieren bij hun tochten door de woestijn.”). Vervolgens wordt hij wakker gemaakt door een engel, welke hem te drinken geeft en een koek heeft gebakken op kolen (1 Kon. 19:6). Dit laatste is interessant, omdat van de Brem houtskool wordt gemaakt en dus een indirecte verwijzing is dat het hier inderdaad om de Brem gaat.
Ook in de passage "gloeiende houtskool van de brem" in Psalm 120:4 verwijst naar het feit dat het hout van de witte Brem uitstekend geschikt is voor het maken van houtskool. Deze houtskool was een belangrijk handelsartikel tussen de bedoeïenen en de Egyptenaren. Het hout brand zelfs zeer goed als het niet eerst tot houtskool is verwerkt.
In Job 30:4 wordt de Brem ook genoemd, maar dan als voedsel voor de armen. Dit is vreemd omdat de gehele plant giftig is. In de kanttekeningen van de SV staat “Hij wil zeggen dat zij gegeten hebben hetgeen anders niet eetbaar was. Anders, de jeneverwortel was om [hen] te warmen.” (Ook de TNIV geeft als opmerking dat het ook om brandstof kan gaan). Hoewel ze de verkeerde naam geven van de plant, is de opmerking dat de plant gebruikt werd om zich te warmen correct. Het woord lachmam “voedsel” kan zeer wel gelezen worden als l'chumam “zich warmen” (BHS heeft als voetnoot l'chumam “om zich te verwarmen” (nl. aan het houtskoolvuur van de bremwortel) en verwijst daarbij naar Jesaja 47:14 waar lachmam vertaald wordt met "(vuur om) brood (op te bakken)"), dit komt overeen met de eerder genoemde passages in Psalm 120:4 en 1 Koningen 19:4-6 (Ook in de Talmud zijn verschillende verwijzingen die op dit gebruik wijzen: Bereshit Rabbah, 35:19, Bavli, Baba Batra 74b; Midrash Tehillim 120:9). Een ander voorgestelde vertaling is “dat ze kolen verkopen om hun brood me te verdienen” (Hanni Kuhn, The Bible Translator p. 40/3 (1989):332-336).
De plaatsnaam רתמה rithmâh Rithma (Num. 33:18-19) is ook afgeleid van het woord rethem en kan vrij vertaald worden met “plaats van de brem”. Algemeen aangenomen wordt dat de plaats in de wildernis van Paran enige kilometers van Hazeroth af ligt.
In de meest gangbare Bijbelvertalingen vertaalt als: brem(struik) NBV, NBG51, WV95, GNB96; jenever(boom) SV; bremhout WV95; braamstruik Het Boek.
De Arabische naam voor de struik is "retem" of "rethem".
Brem “doornstruik”, ook wel mnl. brem(me), brimme, breme 'brem; braam-, doornstruiken'. Ondanks de sterke klankovereenkomst is verwantschap met → braam 1 onzeker. Wel is er regelmatig betekenis verwarring tussen brem en braam opgetreden, met name in samenstellingen (EWN, brem).
| Taxonomische indeling | |
|---|---|
|
|
De kleine, witte vlinderbloemen met purperen strepen van de Witte Brem (Retama raetam) zijn 8 – 10 mm groot, en ontstaan aan het einde van de winter of in de vroege lente. Deze bloemen geven een zoete honinggeur die enigszins naar amandelen ruiken (F.J. Bruijel, Tijden en Jaren, p. 125).
De plant is aangepast om onder extreme droogte te overleven. Zijn wortels gaan diep in de aarde, terwijl de slanke takken de hoeveelheid oppervlakte verminderen die aan de droge woestijnlucht wordt blootgesteld. Daarnaast heeft het zeer kleine bladeren, welke snel afvallen om zo zoveel mogelijk water te behouden (F.J. Bruijel, Tijden en Jaren, p. 124: “De plant is geheel bladerloos, een verschijnsel dat zich bij meer woestijnplanten voordoet, daar hierdoor de verdamping sterk beperkt wordt.”). De meerderheid van fotosynthese wordt uitgevoerd door de groene fotosynthetische stammen (Dr. Ori Fragman-Sapir, Plant Adaptation in the Extreme Desert in Israel).
Retama raetam komt van oorsprong voor in Noord-Afrika, het Midden-Oosten (Israël, Jordanië, en Libanon) en Sicilië in zuidelijk Italië. Het werd 1841 geïmporteerd in Australië als sierstruik en is sindsdien wijd verspreid (De plant staat sinds 2003 in Australië op de lijst van verboden planten omdat deze de inheemse planten overwoekert. Zie hier voor meer informatie).
De Retama wordt door bedoeïenen ook tegenwoordig nog gebruikt als brandstof (F.J. Bruijel, Tijden en Jaren, p. 126), daarnaast maken ze poeder van de struik welke wordt gebruikt bij het verzorgen van wonden en reumatische pijnen. Ditzelfde medisch gebruik zien we ook terug in Noord Afrika. Verder wordt de struik soms gebruikt bij het behandelen van oogziekten (James A. Duke, Duke's Handbook of Medicinal Plants of the Bible, (2007), p. 371-372).
Het moge dan ook duidelijk zijn dat zo’n struik een goede hangplek is voor de jeugd van de bedoeïenen. En zoals overal ter wereld kan het dan gebeuren dat een jongen daar een leuk meisje ontmoet met wie hij wil trouwen. En ook hij zit met het probleem hoe leg je dat nu aan. De Rotem levert dan een oplossing. Zoals bij de meeste brem-soorten zijn de takken vrij dun en het is vrij gemakkelijk om in een bosje takken een knoop te leggen. De jongen doet dit dan ook onder het toeziend oog van het meisje. Als zij deze knoop er uit haalt dan betekent dit dat ze hem leuk vindt, als ze dat niet doet en de tak verdort dan is er geen hoop voor de jongen dat hij ooit met haar zal trouwen.
Aangemaakt op 16 maart 2008, laatst gewijzigd op 21 december 2018
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
