Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Buitenaards leven is de aanwezigheid van (hypothetische) levensvormen waarvan de oorsprong buiten de Aarde ligt. De wetenschap van het buitenaards leven in al zijn vormen staat bekend als astrobiologie.
In de Bijbel zijn geen verwijzingen van leven op andere planeten. Op zijn hoogst zou men de engelen die in de hemel wonen als buitenaards (= niet op de Aarde) leven kunnen beschouwen.
Wetenschappers gaan uit van de stelling dat de Aarde op zich niet uniek is. Zij gaan uit van het (evolutionistisch) denkbeeld dat als op Aarde leven is ontstaan dit ook mogelijk is op andere planeten die onder soortgelijke condities om een ster draaien. Sinds de jaren 60 van de twintigste eeuw zijn er dan ook diverse projecten gestart, zoals SETI, met als doel om buitenaardse beschavingen te zoeken.
Op basis van het feit dat er miljarden sterrenstelsels zijn, die elk weer miljarden sterren hebben en dat de meeste sterren een of meer planeten hebben, achten sommige wetenschappers de kans op buitenaards leven vrij groot. In 1961 stelde de radioastronoom Frank Drake een formule op, de Vergelijking van Drake, waarmee het aantal intelligente beschavingen in ons melkwegstelsel, die via radio met ons kunnen communiceren, kan worden ingeschat:
| N = R* × fp × ne × fl × fi × fc × L | ||
| R* | = | gemiddeld aantal sterren dat per jaar in ons melkwegstelsel wordt gevormd (10 tot 40 per jaar) |
| fp | = | fractie van die sterren met planeten (wordt steeds meer geschat richting 100%) |
| ne | = | gemiddelde aantal Aarde-achtige planeten (in staat om leven te herbergen) |
| fl | = | fractie van die planeten, waar zich leven ontwikkelt |
| fi | = | fractie van die planeten, waar zich intelligent leven ontwikkelt |
| fc | = | fractie van die planeten, waar zich een technologie ontwikkelt (waaronder radiozenders) |
| L | = | gemiddelde levensduur van communicerende beschavingen in jaren. |
Hierbij zijn de waarden van de meeste factoren (op dit moment) onbekend. Voor fl variëren de schattingen tussen 0,00000000001 (1 op 100 miljard) en 1 (echter dit laatste is zeer optimistisch, daar dan ook voor ons zonnestelsel we mogen verwachten dat op bv. Mars, Europa, Enceladus of Titan een levensvorm wordt gevonden). Als we de stervormingssnelheden van de NASA, Mayr's kijk op het ontstaan van intelligentie (Planetary.org, Can SETI Succeed? Not Likely), Drake's kijk op communicatie en Shermer's schatting van leven (M. Shermer, (August 2002). "Why ET Hasn't Called". Scientific American. 287 (2): 21) dan suggereert de uitkomst dat we waarschijnlijk alleen zijn in dit sterrenstelsel, en mogelijk in het waarneembare heelal. Terwijl als we de waarden ruimer nemen, bv. dat om iedere ster een exoplaneet is, en op iedere planeet waar zich leven kan ontwikkelen ook intelligent leven mogelijk is, dan zouden er in ons Melkwegstelsel mogelijk meer dan 15 miljoen buitenaardse intelligente beschavingen zijn.
Hierbij is het grote probleem dat (tot op heden) geen van deze buitenaardse beschavingen zijn ontdekt. Tijdens een discussie met zijn collega's hierover stelde de natuurkundige Enrico Fermi de vraag "If the Universe Is Teeming with Aliens … WHERE IS EVERYBODY?", dit leidde tot de Fermi-paradox waarin de grote statistische waarschijnlijkheid wordt beschreven van het bestaan van intelligent buitenaards leven welke in schril contrast staat met een gebrek aan bewijs daarvoor.
Hoewel er vele mogelijke oplossingen voor de Fermi-paradox zijn voorgesteld (cf. het boek van Stephen Webb waarin 75 oplossingen worden behandeld), kunnen we deze grofweg indelen in een viertal hoofdcategorieën:
Onder de eerste categorie kan men dan ook laten vallen dat het Heelal en de Aarde geschapen is door God en dat Die het niet nodig vond om ander (buitenaards) leven te scheppen.
Hoewel wetenschappers de mogelijkheid van buitenaards leven niet onmogelijk houden, hebben zij tot op heden geen enkel bewijs daarvoor gevonden. Echter het idee dat er buitenaards leven, en in het bijzonder buitenaardse intelligentie, kan zijn heeft een grote culturele impact gehad, voornamelijk in sciencefictionwerken.
De term "exotheologie" werd in de jaren zestig of begin jaren zeventig bedacht voor het onderzoeken van theologische kwesties in verband met buitenaardse intelligentie (N. Lamm, p. 107). Het houdt zich in de eerste plaats bezig met vermoedens over mogelijke theologische overtuigingen die (intelligent) buitenaards leven zouden kunnen hebben, of hoe onze eigen theologieën zijn of zullen worden beïnvloed door bewijs van en/of interactie met (intelligent) buitenaards leven.
Een van de hoofdthema's van de exotheologie is het toepassen van het concept van buitenaardse wezens met gevoel, en meer ter zake, begiftigd met een ziel, als een gedachte-experiment voor het onderzoeken van een bepaalde theologie, meestal christelijke theologie, soms ook joodse theologie.
Het idee van buitenaards leven heeft vooral ook te maken met het (kosmologisch) wereldbeeld wat men heeft. Zo zien we bij veel middeleeuwse schrijvers dat de Aarde het middelpunt is van het heelal, daaromheen draaien de planeten (Primum Mobile) en daarachter de sterren (Stellatum). Achter de uiterste rand van het heelal bevind zich dan de hemel waar God is. In dit wereldbeeld meenden ze dat overal in het heelal orde en harmonie heerste – behalve op de Aarde – en dat er speciale engelen waren die verantwoordelijk zijn voor de beweging van elk van de planeten. De satan en zijn demonen bevinden zich dan op de Aarde en hun invloedssfeer strekt zich uit tot halverwege de Maan. In dit wereldbeeld kan men dan ook de engelen als buitenaards leven beschouwen.
Emanuel Swedenborg behandeld dit meermalen in zijn kolossale werk Arcana caelestia, zo schrijft hij "That there are several earths, and men upon them, arid spirits and angels from them, is a thing most notorious in the other life, for it is granted to everyone, if he desires it, to discourse with them." (E. Swedenborg, Arcana caelestia, Vol. 7 p. 6695) en "and it was said that a man of intellectual ability may know, from many considerations, that there are several earths and inhabitants upon them; for it may be concluded, from rational argument, that masses of such a size as the planets are, some of which exceed this earth in magnitude, are not uninhahited masses, and created only to roll about the sun" (E. Swedenborg, Arcana caelestia, Vol. 7 p. 6697), waarna hij meermalen hierop terugkomt en daarbij – vol fantasie – het leven op andere planeten beschrijft. C.S. Lewis heeft dit wereldbeeld op een populaire manier beschreven in zijn boek The Discarded Image An Introduction to Medieval and Renaissance Literature en verwerkt in zijn sciencefictionboek Ruimtetrilogie en is zeker aan te raden om te lezen. Ook de evangelist Johannes de Heer beschreef op basis van dit wereldbeeld in een van zijn boeken dat engelen leefden op andere planeten en sterren.
Binnen sommige hedendaagse christelijke denominaties leeft sterk het idee dat wat men buitenaards leven noemt of de waarnemingen van UFO's (=Unidentified flying object) in werkelijkheid demonen zijn. Gary Bates, die in zijn boek verschillende 'ontvoeringen' door deze UFO's beschrijft, stelt "As a researcher of the issue, I believe that this is a much bigger and deeper problem than the average person knows. These are not isolated incidents affecting a couple of thousand ‘cranks and nutcases’. […] Despite the myriad of explanations, too many ordinary people with far more to lose than to gain by telling fanciful stories go to their graves never resiling from their accounts of the events. There is no question that something mysterious, quite real, and very serious is going on." (G. Bates, p. 174–175) Het zwakke aan zijn betoog is dat het niet veel verder komt dan een religieus alternatief op samenzweringstheorieën, waarbij hij met een mengsel van mythische elementen en hedendaagse folklore demonen als 'de oplossing' van UFO's geeft.
Christenen als deze Bates baseren zich dan op teksten als "Want wij hebben de strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de wereldbeheersers van de duisternis van dit tijdperk, tegen de geestelijke [machten] van het kwaad in de hemelse gewesten." (HSV Ef. 6:12). Hierbij vergeten ze dat met ἐπουράνιος G2032 "hemelse gewesten" de betekenis heeft van alles van niet aards is, dus het kan zowel de sterrenhemel zijn (1 Cor. 15:40), de plek waar God is (Mat. 18:35; Joh. 3:12; Ef. 1:3), dan wel de lucht (cf. Kanttekeningen Ef. 6:12). Zo'n tekst kan dan minstens zo goed verklaard worden dat het om geestelijke machten gaat die niet per se uit de ruimte behoeven te komen. Overigens is het interessant dat deze geestelijke machten reeds door Christus zijn ontwapend (Col. 2:15).
Rabbi Aryeh Kaplan, die ook natuurkundige was, neigde naar het geloof in buitenaards leven, daarbij verwijzend naar verschillende klassieke Joodse autoriteiten. Onder hen zijn de middeleeuwse filosoof Rabbi Chasdai Crescas (Ohr Hashem 4:2) en de 18de-eeuwse kabbalistische Rabbi Pinchas Eliyahu Horowitz (Sefer HaBris). Na het presenteren van zijn bronnen, merkt Rabbi Kaplan op: "We therefore find the basic thesis of the Sefer HaBris supported by a number of clear-cut statements by our Sages. There may even be other forms of intelligent life in the universe, but such life forms do not have free will, and therefore do not have moral responsibility" (A. Kaplan, On Extraterrestrial Life) – tenminste in dezelfde zin als mensen. Rabbi Kaplan citeert ook Richteren 5:23 (אֹ֣ורוּ מֵרֹ֗וז "Vervloekt is Meroz …"), waarover Rashi, de belangrijkste middeleeuwse commentator, opmerkt: אורו מרוז. אמרי לה כוכבא הוה, ואמרי לה גברא חשיבא הוה (מועד קטן טז א), והיה סמוך למקום המלחמה ולא בא: "Sommigen zeggen [Meroz] was een ster, en sommigen zeggen [Meroz] was een prominente persoon die was in de buurt van het slagveld en kwam toch niet [om in te grijpen]." (Rashi on Judges, Sefaria), waarbij met de ster Sisera's beschermende ster (Rashi aan Moed Katan, 16:a) wordt bedoeld (cf. Richt. 5:20).
Rabbi Norman Lamm, voormalig docent van de Yeshiva University, heeft ook over dit onderwerp geschreven en beweert dat als het bestaan van buitenaards leven bevestigd zou moeten worden, religieuze geleerden eerdere veronderstellingen anders moeten herzien. Ook sluit hij deze mogelijkheid niet uit vanuit orthodox-joods oogpunt (N. Lamm, p. 107).
Aangemaakt 22 oktober 2010, laatst gewijzigd 2 mei 2020
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
