Aantekeningen bij de Bijbel: Tekstkritiek

Tekstkritiek

Zie ook: Artikelen Blog, Alexandrijnse tekst, Brontekst, grondtekst, Byzantijnse tekst, Documentaire hypothese, bronnentheorie, Hebreeuws (Manuscripten), Manuscripten (doorverwijspagina), Nieuwe Testament (Manuscripten), Qere en Ketiv, Theologie, Westerse non-interpolaties,

Voor een totaal overzicht van de op deze website gebruikte manuscripten → Legenda tekstkritische notities

Tekstkritiek, heeft als doel de oorspronkelijke tekst van antieke geschriften door middel van vergelijking van zoveel mogelijk verschillende bronnen te achterhalen. Het is een belangrijk onderdeel van de wetenschap der filologie. Tegenwoordig spelen hierbij twee regels een zeer belangrijke rol:

De aanname dat in de loop van de tijd woorden worden toegevoegd aan de tekst.
De aanname dat in de loop van de tijd de tekst (wetenschappelijk) nauwkeuriger of vollediger wordt.

Inhoud

Tekstkritiek van de Bijbel

Tekstkritiek van de Bijbel tracht de oorspronkelijke tekst van het Oude Testament en het Nieuwe Testament vast te stellen door de werkwijze van de tekstkritiek toe te passen op de oude Bijbelse handschriften.

Bij het overschrijven kunnen allerlei fouten in de tekst zijn geslopen. Zo kan de kopiist:

per ongeluk een (gedeelte van een) vers verdubbelen (dittografie) of overslaan (parablepsis). Dat zal vooral gebeuren als het einde of het begin van twee zinnen gelijk zijn aan elkaar (homoioteleutikon of homoioarcton),
een ander voorbeeld is dat soms "onze" en "uw" (of "jullie") verwisseld zijn, omdat bij het dicteren ΗΜΩΝ (hêmoon) en ΥΜΩΝ (humoon) moeilijk te onderscheiden zijn, omdat ze vaak beide werden uitgesproken als himoon (jotacisme),
het per ongeluk weglaten van één van twee opeenvolgende gelijke letters of lettergrepen (haplogafie),
het per ongeluk weglaten van een aantal woorden omdat een woord of een deel van de zin iets verderop opnieuw voorkomt (parablepsis),
bij het kopiëren van een tekst konden letters verward worden, bijvoorbeeld in het Hebreeuws en Aramees de ר re, ו vav en ד dalet, of in het Grieks de θ Th en de O O of de dubbele ΛΛ L en de Μ M.

Daarnaast heeft de kopiist soms:

teksten willen verduidelijken,
fouten verbeterd en daardoor fouten toegevoegd,
gelijkluidende maar ietwat verschillende Bijbelteksten aan elkaar aangepast,
een opmerking die in de kantlijn was geplaatst in een volgende kopie opgenomen in de Bijbeltekst (een glosse),
toegegeven aan de psychologisch verklaarbare reden om meer toe te voegen dan te verwijderen, of juist het omgekeerde.

Met name het Nieuwe Testament kent duizenden variabele lezingen, die echter meestal weinig invloed hebben op de betekenis van een passage of voor de betekenis van het betreffende Bijbelboek. Het grootste gedeelte van de Bijbelteksten is betrouwbaar overgeleverd. Zowel de tekst van het Oude Testament als de tekst van het Nieuwe Testament is door vondsten van oude handschriften in de regel bevestigd.

Oude Testament

De Masoreten waren de eerste die zich met tekstkritiek bezighielden, hierbij was de Aleppo Codex een van de belangrijkste manuscripten. Zo gebruikten ze in hun werken de Qere en Ketiv, van Aramees qere of q're, קרי ("[wat] is gelezen") en ketiv, of ketib, kethib, kethibh, kethiv, כְּתִיב ("[wat] is geschreven"), wat verwijst naar een klein aantal verschillen in het Oude Testament, waar de Masoreten een andere uitspraak willen hebben dan is geschreven. Uit respect voor de tekst vervingen zij echter de consonanten niet. Wel zetten ze er de vocaaltekens bij van het te lezen woord, waarvan ze de consonanten in de marge noteerden.

Vergelijken we de Samaritaanse Pentateuch met die van de Masoreten dan zijn er zo'n 9500 verschillen. In de meeste gevallen gaat het om kleine verschillen, maar een paar zijn opmerkelijk.

Voorbeelden van kleine verschrijvingen zijn 1 Kron. 11:29 סִבְּכַי ^H5444 "Sibbechai" terwijl 2 Sam. 23:27 מְבֻנַּי ^H4012 "Mebunnai" heeft, we zien hier dat zowel de ס en מ als de כ en נ zijn verwisseld. In 1 Kron. 11:30 lezen we חֵלֶד ^H2466 "Heled" terwijl in 2 Sam. 23:29 er חֵלֶב ^H2460 "Heleb" staat en de ד en ב zijn verwisseld. In de geslachtsregisters kan het ook voorkomen dat een naam wordt verwisseld, zoals צַלְמוֹן ^H6756 "Zalmon" (2 Sam. 23:28 ) en עִילַי ^H5866 "Ilai" (1 Kron. 11:29).

Nieuwe Testament

De manuscripten van het Nieuwe Testament zijn grofweg onder te verdelen in twee families, de Byzantijnse tekst of meerderheidstekst, en de Alexandrijnse tekst of minderheidstekst. De laatste is van grotere ouderdom, maar zijn minder exemplaren van overgebleven. In de toonaangevende uitgave van Nestle-Aland wordt over het algemeen de minderheidsuitgave gevolgd en derhalve ook in veel moderne vertalingen.

Online bronnen

Aangemaakt 2 januari 2015

Koop nu

Commentaar

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!