Literatuur
Bijbelteksten

Staatsgreep, coup

Een staatsgreep of coup is de (poging tot) illegale afzetting van een regering, meestal door een kleine groep van een instelling van de bestaande staat - gewoonlijk door het leger - om de afgezette regering te vervangen door een andere instelling; hetzij burgerlijk, hetzij militair.

Bijbel

Een bekend voorbeeld van een staatsgreep is als Absalom weer terug is gekomen en de mensen voor zich wint (2 Sam. 15-19), zodra hij te Hebron was liet hij zich tot koning uitroepen (2 Sam. 15:10ev.). Nadat Absalom is gedood blijkt dat de rust nog niet is teruggekeerd en komt Seba, een zoon van Bichri, in opstand (2 Sam. 20:1ev.) echter wordt uiteindelijk ook gedood (2 Sam.20:22).

Daarnaast zijn er vele gepleegd in het noordelijk koninkrijk Israël. Zimri (876 v.Chr.-876 v.C.) die Elah doodt. Vrij snel na de machtsovername pleegt hij zelfmoord en wordt de macht overgenomen door zijn generaal Omri (876-869 v.C.). Jehu (842-815 v.C.) vermoord zowel Joram (of Jehoram) (849-842 v.C.) als Ahazia van Juda en wordt koning van Israël. Een mislukte coup welke wordt vermeld is die van Rezin, de koning van Syrië, en Pekah, de zoon van Remalia, die de macht van Achaz omver proberen te werpen (2 Kon. 16:5) en resulteerde in de dood van Rezin (2 Kon. 16:9). Pekahia zelf wordt later vermoord door Hosea (2 Kon. 15:30).

Toen Sanherib in Nineve was wordt hij door zijn zonen Adramelech en Sarezer gedood. Hierna gingen ze op de vlucht en werd Esar-haddon koning (2 Kon. 19:37; Jes. 37:37-38). Mogelijk dat ook hier sprake was van een coup.

Geschiedenis

Een van de bekendste staatsgrepen in de geschiedenis vond plaats toen Julius Caesar de Rubicon overtrok en Rome innam (49 v.C.).

Nederland

Ook in Nederland zijn in de loop van haar geschiedenis verschillende staatsgrepen gepleegd of gepland:

• De arrestatie van Johan van Oldenbarnevelt en zijn medestanders en de machtsovername door Prins Maurits en de gomaristen in 1619.
• Nadat Willem II in 1647 zijn vader Frederik Hendrik was opgevolgd als stadhouder, pleegde hij in 1650 met Willem Frederik van Nassau-Dietz een staatsgreep. Een zestal Statenleden werd opgesloten op Slot Loevestein, onder wie Jacob de Witt (vader van de latere raadspensionaris van Holland Johan de Witt) en de burgemeesters van Haarlem, Delft, Hoorn en Medemblik.
• Het afzetten van Johan de Witt in 1672. De gebroeders Johan en Cornelis de Witt werden vermoord en Willem III nam de macht over.
• De staatsgrepen in de Bataafse Republiek. De interne politieke instabiliteit in de nieuwe eenheidsstaat leidde tot enkele staatsgrepen in 1798, toen revolutionaire bevelhebbers onder wie Herman Willem Daendels geërgerd raakten door het trage tempo van de democratische hervormingen. Een staatsgreep in januari 1798 leidde tot de noodzakelijke een- en ondeelbaarheid. De federalisten moesten het daarbij afleggen tegen de door de Franse regering gesteunde unitariërs.
• De mislukte staatsgreep van Troelstra in 1918 was eerder een aangekondigde omwenteling. Troelstra verwachtte dat de Nederlandse regering zou aftreden zodra duidelijk werd dat de arbeidersbeweging dat eiste. De regering gaf niet toe en Troelstra zag ervan af geweld te gebruiken.

Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!