Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
De wolf (Canis lupus; Hebreeuws זְאֵב H2061, Grieks λύκος G3074) is een roofdier uit de familie der hondachtigen (Canidae). In Israël komen de Arabische wolf (Canis lupus arabs) en Indische wolf (Canis lupus pallipes) voor.
De wolf wordt een twaalftal keren genoemd in de Bijbel. Hierbij is een van de bekendste teksten dat "de wolf zal met het lam verkeren" (Jes. 11:6; 65:25). Een paradijselijk beeld, daar als de wolf op jacht is hij vaak aan 'surplus killing' doet, dat wil zeggen dat hij meerdere schapen zal doden (Joh. 10:12). Het is om die reden dat slechte vorsten met wolven worden vergeleken (Ezech. 22:27; Sef. 3:3). Het bloederige schrikbeeld van deze 'surplus killing' wordt indirect ook aangehaald als wordt gezegd dat christenen "als schapen in het midden der wolven" worden gestuurd (Mat. 10:16; Luk. 10:3), terwijl het binnendringen van een wolf in een groep schapen – de wolf in schaapsklederen – voor hij toeslaat ook als vergelijking wordt genoemd (Mat. 7:15; Hand. 20:29).
De wolf jaagt bij voorkeur in de schemering, vandaar dat Habakuk en Sefanja spreken over de זְאֵ֣בֵי עֶ֔רֶב "wolven van de avond" (Hab. 1:8; Sef. 3:3) en van Benjamin wordt gezegd dat hij "zal [als] een wolf verscheuren; des morgens zal hij roof eten, en des avonds zal hij buit uitdelen" (Gen. 49:27).
Het Hebreeuws זְאֵב H2061 mogelijk afgeleid van een soortgelijke onbekende stam "geel zijn" (Gesenius, lemma זְאֵב), gerelateerd aan Aram.-Syr. דִּיב ,דִּיבָא, Arab. dhi’b, Akkad. zibu "wolf", Ethiop. ze’b "hyena", Egypt. sjb "jakhals" (E. Klein, p. 193).
Wolf, verwant met Sanskrit vŕka-, Avestisch vəhrka-, Middelperzisch gurg (Etymologiebank.nl, lemma wolf); Het Sanskrit vṛka mogelijk "de verscheurder" (Sanskritdictionary.com, lemma vṛka).
De wolf (Canis lupus) is een roofdier uit de familie der hondachtigen (Canidae). De kleur varieert van zuiver wit tot grijs en licht bruin. Ook zwarte wolven komen voor, maar zijn afkomstig van wolf-hondhybridisatie en komen zelden voor in Eurazië. Rondom de bek is de wolf wit, terwijl de bovenkant van de neus tot de ogen rossig bruin is. Op de brede krachtige kop staan spitse rechtopstaande, naar de top toe iets afgeronde oren. Deze oren staan verder uit elkaar dan bij honden. De staart hangt (meestal) recht naar beneden en is aan het uiteinde niet gekruld. De lengte van kop tot romp is 1 tot 1,5 m, met een schofthoogte van 65 tot 80 cm en een staart van 30 tot 50 cm.
Kenmerkend is dat een wolf altijd doelmatig loopt en niet zoals het wispelturige gedrag van gedomesticeerde honden.
Afhankelijk van de hoeveelheid voedsel varieert het territorium van 33 – 6.300 km². In de praktijk is de gemiddelde grootte van een territorium 220 km² (op jaarlijkse basis) waarbij de dieren het grootste gedeelte van de dag binnen een gebied van 35 km² blijven (W. O. Jędrzejewski, "Territory size of wolves Canis lupus: Linking local (Białowieża Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns", Ecography 30(2007): p. 66–76). Hierbij kunnen territoriums van diverse roedels wolven elkaar overlappen.
Wolven jagen zowel in roedels als solitair. In roedels is het succes van de jacht maar in beperkte mate afhankelijk van de grootte van de roedel, daar in de praktijk voornamelijk alleen de vrouwtjes jagen omdat die voor hun nageslacht moeten zorgen. Daarnaast zullen ze – als ze de kans krijgen – meerdere prooien doden, ook wel onterecht 'surplus killing' (=overtollig doden) genoemd, zodat ze niet meteen weer op jacht hoeven. Dit gebeurd vooral als de prooidieren in paniek raken (zoals bij gedomesticeerde dieren als schapen, geiten en koeien) en daardoor zich niet als groep verdedigen (cf. Joh. 10:12 "de wolf [enkv.] grijpt ze [mv.], en verstrooit de schapen [mv.]"; Ezech. 22:27; Sef. 3:3). Op filmbeelden bij een aanval op schapen in Vlijmen (Nederland) is goed te zien hoe dit 'surplus killing' in zijn werk gaat (Omroep Brabant, 23 mei 2020), of voor een andere aanval over een hek van 1,2 m op schapen (YouTube).
In bewoonde gebieden levert dit een probleem op daar veelal de gedode dieren direct worden verwijderd en de wolf hierdoor gedwongen wordt om opnieuw te gaan jagen met als gevolg dat bij een volgende weide ettelijke prooidieren gedood zullen worden, of bij gebrek daaraan op huisdieren (cf. Youtube, Wolves attacks dogs), of erger (K.S. Rajpurohit, p. 162-166; Times of Israel, 19 september 2017), zal gaan jagen.
Een goed voorbeeld van een wolf die jaagt op een ibex in de Negev is hier te vinden.
Omdat wolven zich makkelijk aanpassen aan allerlei omstandigheden hebben ze zich verspreid over het gehele noordelijk halfrond. De wolf was vroeger het roofdier met het grootste natuurlijke verspreidingsgebied echter door intensieve bejaging is het dier in veel landen uitgestorven.
In Israël komt de Arabische wolf (Canis lupus arabs) en de Indische wolf (Canis lupus pallipes), ondersoorten van de grijze wolf, voor en zijn ze sinds 1954 beschermd en is er een stabiele populatie van ongeveer 150 – 200 dieren. De Arabische wolf komt verder voor in de Sinaï, Jordanië, westelijk Irak, Saoedi-Arabië, Oman en Jemen. In Israël komen de dieren vooral voor in de Negev, Arabah en de Golan vlakte. Hun hoofdprooi zijn gazellen, klipdassen en (karkassen van) gedomesticeerde dieren. In het zuidelijke deel van de Golan bestaat hun dieet voor 50% uit vee, waaronder vooral kippen (D. Saltz, p. 1).
In Nederland werd de laatste wolf eind 19de eeuw neergeschoten en niet veel later ook in België en de Eiffel in Duitsland zodat het dier niet meer in Nederland kon komen. Sinds 2015 is weer de eerste wolf gesignaleerd in Groningen en sinds 2017 hebben de eerste wolven zich in Nederland gevestigd (Wolven in Nederland).
Wolfskinderen zijn kinderen die vanaf jonge leeftijd zonder of met een minimum aan menselijk contact zijn opgegroeid en dientengevolge nauwelijks of geen kennis hebben van menselijk gedrag, taal en cultuur (ENSI, 29 december 2016), dit betekent dat zo'n kind niet perse is opgevoed door wolven (in feite zijn er maar weinig gevallen bekend dat kinderen door wolven zijn opgevoed). De benaming is vermoedelijk afgeleid uit de mythe van de stichting van Rome. De legendarische stichters, Romulus en Remus, zouden door een wolvin (Lupa Capitolina of Capitolijnse wolvin) zijn gezoogd in de grot Lupercal, tot de herder Faustulus ze vond en ze opvoedde. Dit thema komen we ook tegen in het verhaal Junglebook van Rudyard Kipling, waar de hoofdfiguur Mowgli door een wolvin wordt opgevoed.
Andere (mogelijke) gevallen van wolfskinderen:
Aanvallen van wolven op mensen komen relatief weinig voor. 1) Een deel is te verklaren dat de dieren hondsdol zijn en gebeuren de aanvallen meestal op één dag (John D.C. Linnel, p. 14-15). 2) Andere redenen zijn dat de dieren geprovoceerd zijn (bv. te dicht bij de welpen lopen) 3) of agonistisch gedrag (een mengeling van vlucht- en aanvalsgedrag) vertonen. 4) Een vierde oorzaak is als er relatief weinig voedsel is en de wolven "onderzoekende" of "verkennende" aanvallen uitvoeren om het slachtoffer te testen op geschiktheid als prooi. Dit komt vooral voor in combinatie dat de wolven al in een eerder stadium gewend zijn geraakt aan mensen.
Experts in India gebruiken de term 'child lifting' om roofzuchtige aanvallen te beschrijven waarbij het dier geruisloos een huis binnengaat terwijl iedereen slaapt, een kind oppikt, vaak met een geluiddempende beet in de mond en neus, en het kind wegsleept door hem in de nek te grijpen (K.S. Rajpurohit, p. 162-166).
Berucht zijn de jaren 1810-1811 toen in de omgeving van Roermond meer dan tien kinderen bij afzonderlijke aanvallen door wolven werden gedood (Rondom Roermond, 5 aug. 2018).
Een situatie – waar gewenning aan de mens een rol speelde – was in Alaska waar in 2010 een zesjarig jongetje werd gegrepen (Marke McNay, p. 197, 201).
In 2015 viel een wolf diverse toeristen aan in de Golan vlakte, waarbij minstens vijf mensen gewond raakten. Het vermoeden bestaat dat de mensen te dicht bij de pups van de wolf kwamen (The Times of Israel, 9 mei 2015).
In 2017 waren er meldingen dat in de buurt van Ein Gedi (Israël) wolven kinderen en baby's probeerden te vangen (Times of Israel, 19 september 2017; YouTube, 7 oktober 2017), volgens experts kwam dit gedrag omdat de wolven de barbecues die mensen daar hielden combineerden met de aanwezigheid van deze mensen (i.e. bbq = mens = voedsel) en op die manier hun angst voor mensen begonnen te verliezen met dit als gevolg (NatureIsrael, 12 november 2017). In hetzelfde jaar werd in Griekenland een vrouw gedood en deels opgegeten door een of meerdere wolven (Nieuwsblad.be, 27 sept. 2017).
Sinds 1954 is de wolf in Israël beschermd en werd de populatie langzaam groter.
In 1976 werd de populatie in de Golan vlakte geschat op 8–15 individuele dieren (Canis lupus pallipes), wat uitgroeide tot 80–100 volwassen dieren in 2005 (D. Saltz, p. 1-3). Vanwege het feit dat de wolven relatief veel vee als prooi heeft worden er regelmatig dieren afgeschoten. Vanaf 2008 zijn dat gemiddeld 50 wolven per jaar, terwijl vanaf 2013 dit aantal daalde tot 30 per jaar (Ha'Aretz, 13 maart 2018).
In de Negev komt vooral de Arabische wolf (Canis lupus arabs) voor. Er zijn observaties dat soms hyena's en wolven samen een roedel vormen als ze op jacht gaan (Vladimir Dinets, p. 85-87; Techtimes, 18 March 2016).
Aanvallen op mensen zijn de afgelopen decennia meermalen voorgekomen. Zie ook de alinea → "Aanvallen op mensen" hierboven waar een aantal worden beschreven. In maart 2014 werden tien mensen door een wolf aangevallen en gebeten (ToI, 6 maart 2014), terwijl een paar maanden later twee aanvallen werden gerapporteerd (ToI, 16 december 2014) in dezelfde regio.
Reeds in 1975 werden de eerste wolven in Nederland gesignaleerd: "Na een jacht van twee uur heeft een Amsterdamse politieman in Amsterdam-west een wolf doodgeschoten. … Twee weken geleden is in Amsterdam ook al een wolf gesignaleerd. Die vluchtte een seksboetiek binnen en kon worden gevangen. Waar de wolven vandaan komen is de politie een raadsel." (Parool, 4-11-1975; ND, 4-11-1975).
Daarna werd in 2013 in Luttelgeest een dode wolvin gevonden, men ging er in eerste instantie vanuit dat het om een grap ging (WolvenInNederland; AD, 3 augustus 2013), maar in de omgeving zijn meerdere wolvenuitwerpselen gevonden (AnimalsToday, 6 augustus 2013). Helaas werd een Duitse wolvenexpert niet toegestaan bij het onderzoek en is het officiële standpunt dat het om een grap ging.
In 2015 werd een wolf gesignaleerd in Groningen en vanaf 2017 lijken de eerste wolven zich definitief in Nederland te hebben gevestigd (Wolven in Nederland).
Vanaf 2019 werd bijna wekelijks en in 2020 bijna iedere dag wel een wolf gezien in Nederland, wat behoorlijk vreemd is daar in andere landen waar het dier voorkomt dit zelden gebeurd. Seger Emmanuel baron van Voorst tot Voorst, directeur van Het Nationale Park De Hoge Veluwe, maakte dan ook de opmerking dat "de recente opmars van de wolf op diverse plekken in Europa niet helemaal verklaarbaar" is en "Er zijn sterke vermoedens dat ze door mensen worden losgelaten." (De Gelderlander, 16 januari 2019). Ook anderen melden dat de wolven in Nederland en België te tam zijn en delen het vermoeden dat ze zijn uitgezet (Tubantia, 2 februari 2019; Jachtsite, 16 januari 2018). Dit wordt ondersteund door het feit dat in 2014 Groen Links reeds plannen hiervoor had (BN De Stem, 9 april 2014) en daarvoor in 2009 daadwerkelijk wolven zijn uitgezet (Henk Baron, 31 maart 2009).
In de winter van 2019/2020 werd geconstateerd dat ook mannelijke edelherten door wolven waren gedood (WUR, 11 maart 2020). dit is alleen te verklaren als de dieren in roedels hebben gejaagd. Volgens Bij12 waren er op dat moment in Gelderland 4 solitaire wolven (Bij12, 11 maart 2020), wat strijdig lijkt te zijn met de constatering dat edelherten door een roedel worden gedood.
In het voorjaar 2020 werden in de Betuwe en Brabant door een of meerdere wolven diverse hooglanders (Hart van Nederland, 23 april 2020) en schapen gedood (Hart van Nederland 2 mei 2020; Brabants Dagblad, 16 mei 2020). Eind mei werd een aanval van een wolf op schapen door een bewakingscamera geregistreerd (Brabants Dagblad, 23 mei 2020). Een week later bleek dat de wolf nog steeds in dit gebied was (Brabants Dagblad, 1 juni 2020) en niet bang was voor de fotograaf. Daarna zou de wolf naar België zijn getrokken (NU.nl, 11 juni 2020; NRC, 11 juni 2020), waar hij een koe (INBO, 10 juni 2020; HLN, 11 juni 2020) en diverse schapen (Het Schaap, 11 juni 2020) heeft gegrepen.
In april 2020 werd duidelijk dat de wolven op de Veluwe hun territorium aan het vergroten zijn (De Gelderlander, 3 april 2020) en zelfs in de Zuid-Veluwe voorkomt (De Gelderlander, 6 september 2020), terwijl niet veel later de wolf ook in Drenthe aanwezig is (RTV Drenthe, 17 september 2020).
In oktober 2021 werd melding gemaakt dat drie wolven een schaap hadden gedood in aanwezigheid van de herder en zich niet door hem lieten verjagen (Omroep Gelderland, 9 okt. 2021; RTVNunspeet, 9 okt. 2021) en waar een gewenning aan de mens is te zien.
Zowel in Israël als in Nederland is de kans steeds groter dat men een wolf in de natuur tegenkomt. Op veel (overheids)websites zien we vaak een gepolariseerd beeld waarbij de suggestie wordt gewekt dat een wolf niet al te gevaarlijk is. Hoewel buiten de scope van onze website hebben we besloten om een aantal tips te geven die ook worden toegepast in landen zoals Amerika, Israël en Saudi-Arabië met als doel om zowel mens als dier (incl. de wolf) te beschermen. Nb. Deze adviezen hoeven niet altijd overeen te komen met de wetgeving van Nederland.
Het allerbelangrijkste is dat wolven schuw blijven voor mensen, hierdoor wordt een aanval verminderd en zal de wolf ook in een relatief dichtbevolkt gebied kunnen leven.
Zie ook de volgende instructieve filmpjes op Youtube hier en hier.
Wolven zijn zeer inventief en de meeste beschermmaatregelen zijn dan ook wel vroeg of laat door de wolf te omzeilen. Ook zal iedere maatregel bepaalde kosten met zich meebrengen waarvan men moet afvragen of die opwegen tegen het risico dat enige dieren tot prooi worden gemaakt.
Daarnaast kunnen ook maatregelen worden genomen waardoor de wolf wordt aangeleerd naar andere jachtgebieden te trekken.
Hoewel buiten de doelstelling van deze website en pagina zijn we begonnen met het schrijven van het boek De terugkeer van de wolf. Op deze pagina zijn enige links naar hoofdstukken die we alvast online hebben geplaatst omdat de noodzaak steeds groter wordt om objectieve informatie te geven. Indien nodig zullen we deze hoofdstukken aanpassen.
Aangemaakt 29 maart 2005, laatst gewijzigd 10 oktober 2021
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
