Aantekeningen bij de Bijbel
Vragen, overdenkingen en achtergronden over de Bijbel,
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
welke resulteren in allerlei aantekeningen.
Het avondmaal, ook wel Heilig Avondmaal genoemd, is (mogelijk) een voortzetting van de sedermaaltijd. De term Heilig Avondmaal werd voor het eerst gebruikt door Luther in zijn Bijbel (Christoph Markschies, p. 174).
Het avondmaal, ook wel Heilig Avondmaal genoemd, is een mogelijk voortzetting van de sedermaaltijd die bij de Exodus werd ingesteld (Ex. 12). Hierbij beargumenteerd men dan dat de sedermaaltijd bestond uit verschillende gangen welke steeds werden afgesloten met het drinken van de beker. In het Nieuwe Testament wordt aan deze herdenkingsmaaltijd, en dan in het bijzonder de laatste gang, een bewuste wijziging gegeven door Jezus, als Hij stelt dat het brood wat de discipelen aten Zijn lichaam is (Mat. 26:26; Mark. 14:22) en dat de wijn Zijn bloed (Mat. 26:28; Mark. 14:24). Vanaf dat moment zou het een herdenkingsmaaltijd aan het sterven en opstaan van Jezus Christus worden. Echter men vergeet dan dat de sedermaaltijd zoals hiervoor beschreven pas na de vernietiging van de tempel (70 n.C.) in zwang kwam en dat het daarom, naast diverse andere redenen, niet erg waarschijnlijk is dat deze maaltijd een sedermaaltijd was. (zie sedermaaltijd waar dit uitvoerig wordt behandeld)
Paulus beschrijft in zijn brief aan de Corinthiërs de nadere instellingen van deze maaltijd, waarbij hij benadrukt dat deze maaltijd niet vermengd mag worden met de toenmalige maaltijden van de afgoden (1 Cor. 10:21ev.). In het volgende hoofdstuk beschrijft Paulus dat het een herdenkingsmaaltijd is, die in tegenstelling tot de sedermaaltijd, vaker gehouden werd en het lijkt erop dat in de eerste gemeenten het iedere keer werd gehouden als men samenkwam (1 Cor. 11:20-26). Ook hier besluit Paulus nogmaals dat deze herdenkingsmaaltijd niet een liefdesmaaltijd is en om die reden de personen niet onwaardig daar aan deel mogen nemen, hij roept een ieder op om zichzelf te beproeven (1 Cor. 11:26-29). In de Didachè (9.5) lezen we het voorschrift dat alleen personen die zijn gedoopt aan dit avondmaal mochten deelnemen.
Bij de Rooms-katholieken wordt de eucharistie (van het Grieks eucharistein "danken") gevierd en is vergelijkbaar met het avondmaal. Het wordt dagelijks gehouden. Hierbij wordt het brood de 'hostie' (van het Lat. hostia "slachtoffer") genoemd en bestaat uit ronde stukje ongegist brood en veranderd (consacreren "wijden") bij nuttiging net als de wijn in het lichaam en bloed van Christus. Bij de protestanten en evangelische gemeenschappen wordt over het algemeen het avondmaal maandelijks gevierd en wordt, in tegenstelling tot de eerste christengemeenten en de katholieken, en zien het meer als een symbolische handeling. Het was vooral Zwingli, nog meer dan Calvijn, die in de tijd van de Reformatie dit symboolkarakter benadrukte. Ook gebruiken zij doorgaans gewoon brood of matses, terwijl de laatste jaren de gewoonte is dat naast de wijn ook gewoon druivensap wordt geschonken.
De maaltijd die Jezus vlak voor zijn sterven hield met de discipelen, wordt ook wel het laatste avondmaal genoemd. In de Bijbel lezen we niet meer dan het laatste gedeelte van deze maaltijd (Mat. 26:26ev.; Mark. 14:22ev.; Luk. 22:19ev.), dat dit het laatste deel van de maaltijd is wordt expliciet benadrukt door Lukas "de drinkbeker na het avondmaal" (Luk. 22:20) en Paulus "na het eten van het avondmaal" (1 Cor. 11:25).
Omdat Christus op Goede Vrijdag werd gekruisigd werd dit avondmaal op de donderdagavond gevierd (zie Pasen → welk jaar voor een berekening van het jaar en de bepaling van de dag).
Bij sommige kerkelijke gemeenschappen gaat iedereen aan het avondmaal, terwijl bij anderen nauwelijks iemand. De vraag is dan ook of hier regels voor zijn. Zoals Paulus al beschreef "Maar laat ieder mens zichzelf beproeven en laat hij zó eten van het brood en drinken uit de drinkbeker" (1 Cor. 11:28), of om het met een andere Bijbeltekst te zeggen "Onderzoek uzelf of u in het geloof bent, beproef uzelf. Of weet u niet van uzelf dat Jezus Christus in u is?" (2 Cor. 13:5). De Heidelbergse Catechismus geeft dan ook een duidelijk antwoord op deze vraag: "Vraag 81: Voor wie is het avondmaal van de Heere ingesteld? Antwoord: Voor hen die om hun zonden een afkeer van zichzelf hebben en toch vertrouwen dat deze hun om Christus' wil vergeven zijn, en dat ook de overblijvende zwakheid door zijn lijden en sterven bedekt is; die ook begeren hoe langer hoe meer hun geloof te versterken en hun leven te beteren. Maar de huichelaars en zij die zich niet van harte tot God bekeren, halen door hun eten en drinken een oordeel over zich: 1 Kor. 11:28, 1 Kor. 10:19-22".
In de kerkelijke gemeenschappen, waar men nauwelijks aan het avondmaal deelneemt, wordt vaak als argument gebruikt dat men niet goed genoeg christen is. Maar uit voorgaande blijkt dat als je van jezelf weet dat je gelovig bent dan mag je aan het avondmaal, net als bij een gewone maaltijd doet het er niet toe of je een "volwassene" of een "kind" in het geloof bent. Aan de andere kant zie je kerkelijke gemeenschappen, waar iedereen zonder vragen aan het avondmaal deelneemt, maar ook hier geldt dat men zichzelf moet beproeven of men gelovig is. Dit houdt in dat men niet alleen tijdens het avondmaal gelovig moet zijn en Christus wil volgen, maar ook de rest van de week.
Zoals al hierboven werd gesteld vieren de katholieken het iedere dag, terwijl bij veel andere kerkelijke gemeenschappen het slechts eens in de maand of drie maanden wordt gevierd. Als we ons zouden baseren op de sedermaaltijd, dan zou het slechts eenmaal per jaar zijn, maar bij Paulus zien we de Corinthiërs het iedere keer deden als ze bij elkaar kwamen "Zoals u nu bij elkaar samenkomt, is dat [niet] het eten van het Avondmaal van de Heere" (1 Cor. 11:20), weliswaar is het een vermaning dat het avondmaal wat ze vierden niet de correcte wijze was, maar we zien geen enkele vermaning over de hoeveelheid keren, want iets verder lezen we "Want zo dikwijls als u dit brood eet en deze drinkbeker drinkt, verkondig de dood van de Heere, totdat Hij komt" (vs. 26). In Handelingen lezen we dat ze in eerste instantie dagelijks bij elkaar kwamen, iets wat tegenwoordig niet meer gebeurd. Over de frequentie van het avondmaal moeten we dan ook stellen dat we het zo vaak als we willen mogen vieren, mits we dit wel op de correcte wijze doen. Het is juist om deze laatste reden dat sommige kerkgenootschappen het minder vaak vieren om te voorkomen dat het een gewoonte zou worden, zoals bij de Corinthiërs, maar dat als ze het vieren ze er juist bij bepaald worden hoe groot het is geweest wat Jezus voor ons heeft gedaan.
Laatst gewijzigd 20 november 2017
     |
Zie de huisregels welk commentaar wordt opgenomen!
